دلیل علمی کابوس قبل از بیداری - مجله گیتی رو

تجربه خواب های وحشتناک، واقعی و آزاردهنده، آن هم درست قبل از اینکه از خواب بیدار شوید، پدیده ای است که توهم پیشابیداری نامیده می شود.

طبق مطالعات دانشگاه استنفورد، حدود 8 درصد از افراد 15 تا 44 ساله چنین تجربه ای را دارند.

هنگام که این اتفاق برای شما می افتد، حس می کنید هنوز خواب هستید اما در واقع زمانِ گذر بین خواب و بیداری است.

از آنجا که وقتی این واقعه برایتان رخ می دهد، شما واقعاً خواب نیستید، این رویاها اصلاً رویا نیستند. به همین دلیل است که به آنها توهم می گویند.

مغز شما در حال نیمه خواب و نیمه بیداری است: بخشی از آن هنوز در مرحله REM خواب یا تکان سریع چشم است؛ یعنی مرحله عمیق خواب که مغز فعال تر است و رویاهای شدید و آزاردهنده می بینید.

وقتی کم کم بیدار می شوید، این تصویر رویامانند خواب رِم یا REM وارد بیداری می شود که همین امر باعث می شود شما توهم را تجربه کنید.

توهم پیشابیداری می تواند دیداری باشد (صحنه یا وضعیتی را در فکر می بینید)، یا شنیداری (فکر می کنید صدایی شنیده اید، مثلاً کسی در می زند یا نام شما را صدا می کند) یا لمسی (مثلاً حس می کنید چیزی شما را لمس می کنید، یا چیزی مثل عنکبوت روی پوست بدن شما می خزد).

شما می توانید این خواب ها را به صورت مرتب هم تجربه کنید. اما از آنجا که این توهمات واضح و واقعی هستند می توانند ترسناک و آزاردهنده باشند.

با اینکه ممکن است همه توهم پیشابیداری را تجربه کنند اما این عارضه در کسانی بیشتر رواج دارد که مدت زمان بیشتری را در مرحله REM سپری می کنند.

یکی از دلایل این کابوس ها می تواند بی خوابی (کسر خواب)، مصرف داروهای خاص مانند مصرف داروهای ضدافسردگی سه حلقهای یا حتی اختلالات خواب مثل نارکولِپسی یا حمله خواب باشد.

بسیاری از افراد توهم پیشابیداری واضحی را همراه با فلج خواب تجربه می کنند؛ حالتی که کاملاً آگاه هستید اما نمی توانید حرف بزنید یا از خواب بیدار شوید. تجربه این حالت ترسناک تر است. فلج خواب در 5 درصد از مردم رخ می دهد.

با کاهش عوامل احتمالی خطرساز، می توانید از وقوع اپیزودهای توهم پیشابیداری جلوگیری کنید که دلیل عمده آن بی خوابی است. این یعنی حفظ دوره و چرخه خواب منظم تر و 7 تا 8 ساعت خواب شبانه.

همه توهم های پیشابیداری نیاز به درمان حرفه ای ندارند.

آنهایی که این حالت را زیاد تجربه می کنند، مثلاً هفته ای 3 تا 4 مرتبه، و آنقدر مضطرب، پریشان و اندوهگین هستند که کیفیت خواب شب و عملکرد روزانه آنها با مشکل روبرو می شود باید تحت درمان و کنترل قرار بگیرند.

اگر توهمات پیشابیداری به این مرحله رسید، مخصوصاً اگر در طول روز احساس خواب آلودگی می کنید، باید حتماً به پزشک مراجعه کنید. در چنین مواردی، احتمال دارد علامت مشکل جدی تری به نام نارکولپسی یا حمله خواب وجود داشته باشد.