خبرنگاران سرما و توفانی بودن دلیل اصلی کاهش صید ماهی در سواحل مازندران - مجله گیتی رو

به گزارش خبرنگاران ، طبق اعلام شیلات مازندران صیادان استان فصل صید سال 99-98 را با وجود تمدید 10 روزه سازمان شیلات ایران با کاهش یک سومی میزان صید نسبت به فصل گذشته به سرانجام رساندند ، کاهشی که خودشان آن را نتیجه قهر دریا عنوان می نمایند.

قهر دریا در ادبیات صیادی مازندران به معنای خالی ماندن تورها در پره کشی روزانه است ، همان گونه که توفانی شدن را هم به خشم دریا تعبیر و در چنین مواقعی از هرگونه پره کشی امتناع می نمایند تا از این خشم در امان بمانند.

طبق گزارش رسمی شیلات مازندران ، صیادان در فصلی که تا 10 روز بیشتر از فصل گذشته ادامه یافت در مجموع 2 هزار و 600 تن ماهی صید کردند که 28 درصد کمتر از سال 99-98 بود.

فصل صید در مازندران برابر برنامه زمان بندی شیلات ایران از 15 مهر ماه شروع شد و قرار بود 15 فروردین سرانجام یابد ، ولی در نهایت برای مناطق شرقی 10 روز و سایر مناطق پنج روز تمدید شد تا آخرین تورهای پره کشی 25 فروردین از دریا خارج گردد.

ماهیگران مازندرانی در فصل 99-98 که 15 فروردین 99 سرانجام یافته بود ، بیش از سه هزار و 600 تن صید دشت نموده بودند.

کسب و کار سرمازده

کارشناسان شیلات مازندران علت کاهش صید با وجود تمدید فصل را در سرما و افت حدود چهار درجه ای دمای آب دریای خزر و بالا بودن تعداد روزهای توفانی می دانند که هم سبب سرگردانی ماهیان برای ورود به آب های ساحلی شد و هم صیادان را در روزهایی از فصل صید از رفتن به دریا بازداشت.

کفال ، کپور و سفید سه گونه مهم ماهیان استخوانی دریای خزر هستند که تحت تاثیر شرایط جوی میزان صیدشان در روش پره کاهش یا افزایش می یابد.

معاون صید و بنادر ماهیگیری شیلات مازندران بر این اعتقاد است که سرمای آب های ساحلی بیشترین نقش را در کاهش صید داشت زیرا باعث فرار ماهیان از تور رس ماهیگیران شد.

قاسم کریم زاده به خبرنگار خبرنگاران گفت : از آن جایی که 2 ماهه اول فصل صید پیک ورود ماهی کفال و 2 ماهه آخر فصل هم پیک صید ماهی سفید است ، اما شرایط آب و هوایی و افت دمای آب سبب شد تا صیادان نتوانند در این دو مرحله شاهد رونق صید باشند.

وی اضافه کرد : در 2 ماهه اول فصل صید که کفال باید بیشترین گونه صید باشد ، اما به دلایل شرایط نامناسب آب و هوایی و کاهش دمای آب ، این گونه ماهی به اعماق دریا مهاجرت کرد و به همین دلیل هم صید این گونه حدود 15 درصد نسبت به سال گذشته کاهش یافته است.

کریم زاده در باره چگونگی اثرگذاری سرما بر صید هم شرح داد : حداکثر ارتفاع تورهای ماهیگیری در روش پره 20 متر است ، در حالی که ماهی ها زمانی که دمای آب های ساحلی کاهش می یابد ، به اعماق بیش از 30 متر فرار می نمایند و دیگر وارد تور پره کشی نمی شوند.

وی گفت : در شرایط طبیعی آب و هوایی ، ماهی کفال از اواخر شهریور و 2 ماهه مهر و آبان برای تخم ریزی به آب های ساحلی مهاجرت می نماید و اگر شرایط دمایی آب مساعد نباشد ، طبیعی است که ماهی نمی تواند در آب سرد تخم ریزی کند و به همین علت هم به مناطق عمیق تر می رود تا در آنجا به تخم ریزی بپردازد.

او شرایط دمایی مناسب آب برای تخم ریزی کفال را دمای 12 تا 14درجه سانتی گراد اظهار داشت و اضافه کرد : وقتی دمای آب در این حد باشد ، ماهیان تا عمق 15 تا 20 متری می آیند و در تور رس ماهیگران قرار می گیرند ، ولی در فصل صیدی که پشت سر گذاشتیم ، دمای آب به 10 تا 11 درجه کاهش یافت و سبب شد تا ماهیان در عمق بالای 30 متر یعنی خارج از تور رس ماهیگیران باقی بمانند.

باخت دوسر

گذشته از کاهش دمای آب که سبب سردرگمی ماهیان برای مهاجرت به مناطق کم عمق و توررس صیادان شد ، شرایط آب و هوایی سال گذشته برای رفتن صیادان به دریا هم چندان مناسب نبود. گزارش رسمی هواشناسی مازندران نشان می دهد که میانگین دمای هوای پاییزی در استان در فصل صید گذشته 10.8 درجه سانتی گراد بالای صفر بوده که نسبت به پاییز سال 1398 کاهش تقریبا سه درجه ای را نشان می دهد. میانگین دمای هوای پاییزی مازندران سال در 98 هم 13.7 درجه بالای صفر بود.

آنالیز داده های ماهانه هواشناسی مازندران هم نشان می دهد که طی پاییز 99 صیادان استان 13 بار هشدار برای متوقف کردن فعالیت دریایی دریافت کردند. بیشترین هشدارها با 6 مورد مربوط به ماه آذر بود. پنج هشدار ماه آذر در سطح نارنجی و یک هشدار در سطح زرد بود.

هشدار نارنجی به معنای وقوع آن دسته از پدیده هایی است که خسارت را در پی دارد و به نوعی پیغام متوقف کردن فعالیت محسوب می گردد. در سطح زرد هم نسبت وقوع پدیده های هواشناسی با ایجاد اختلال هشدار می دهد . به عبارتی زمانی که هواشناسی هشدار سطح زرد و یا نارنجی برای فعالیت های دریایی صادر می نماید ، فعالان این حوزه باید کارشان را متوقف نمایند چون وقوع هرگونه حادثه در صورت بی توجهی به هشدار هواشناسی به معنای قبول مسئولیت آن بدون برخورداری از هرگونه حمایت از جمله حمایت های بیمه ای است.

کمیابی ماهی سفید

مازندرانی ها ضرب المثلی از ماهی سفید دارند که موقع کمبود یا کمیابی چیزها و طولانی شدن دوره زمانی دیدارها با یکدیگر آن را به کار می برند : ماهی سفید شده ای یا ماهی سفید شده است . این ضرب المثل در فصل صید گذشته مصداقش را در خود ماهی سفید پیدا کرد چون طبق گزارش شیلات مازندران ، میزان صید این گونه نسبت به فصل قبل کاهش 33 درصدی داشت.

معاون شیلات مازندران در این باره گفت : شرایط آب و هوایی و سرمای 2ماهه آخر سال سبب شد تا صیادان در فصل صیدی که به سرانجام رسید با کاهش 33 درصدی صید ماهی سفید نسبت به فصل قبل روبرو شوند.

وی شرح داد : کاهش و نوسانات دمایی آب دریا و ساعت های متفاوت ابری و آفتابی طی بودن هوا سبب شد تا در واقع نوعی سردرگمی برای ماهیان سفید در مهاجرت به سمت سواحل و اعماق دریا رخ بدهد و به همین دلیل پره کشی صیادان در طول این 2 ماه همیشه با کاهش و افزایش معناداری همراه بود که نشان می داد ماهیان سفید برای آمدن به آب های ساحلی سرگردان هستند و میان ساحل و عمق رفت و آمد دارند.

طبق آمار شیلات مازندران ، هر ساله ماهی سفید بیش از 50 درصد از صید و بیش از 60 درصد از درآمد صیادان مازندران را به خود اختصاص می دهد چرا که تکثیر طبیعی و مصنوعی و رها سازی این گونه طی یک دهه اخیر سالانه تا 100میلیون قطعه نیز رسیده است.

بر اساس تحقیقاتی که پژوهشگران شیلات ایران انجام داده اند ، مهاجرت های مکانی و زمانی ماهی سفید در سواحل ایران در اعماق بین 10 الی 100 متر است که بیشتر بر اساس شرایط دمائی لایه سطحی آب صورت می گیرد .میانگین درجه حرارت لایه سطحی آب دریای خزر در بهار به بالای 20 درجه و در پائیز به زیر 15 درجه و در زمستان به زیر 10 درجه می رسد و همین تغییرات دمائی است که سبب می گردد ماهیان سفید از اوایل دی ماه تا اواخر ماه بهمن به نقاط عمیق دریا مهاجرت نمایند.

این شرایط پراکنش سبب می گردد تا بیشترین میزان صید ماهی سفید در مناطق صید تجاری مربوط به اواخر اسفند و اوایل فروردین باشد. با این وصف گزارش هواشناسی مازندران حاکی از نوسانات دمایی شدید در این برهه است که سبب شد تا ماهی سفید بیشتر در اعماق خارج از تور رس ماهیگیران باقی بماند.

به گفته محققان شیلات ایران ، مهاجرت ماهی سفید از مناطق عمیق تر به مناطق ساحلی یعنی اعماق کمتر از 20 متر احتمالا از اواخر فصل زمستان شروع و سبب افزایش صید در فاصله باقی مانده تا فصل تخم ریزی و سرانجام صید می گردد.

به طور کلی بر اساس تحقیقات صورت گرفته ، ماهی سفید دارای مهاجرت فصلی و عمقی هستند به این معنی که در فصل پائیز و تا اواسط زمستان این گونه ماهی به خاطر تمرکز به زندگی در مناطق عمیق تر ، از تور صیادانی که به روش پره و در اعماق کم دریا صید می نمایند ، در امان می ماند ولی در اواخر فصل زمستان و اوایل فصل بهار با گرم شدن آب و هوا ، به سمت مناطق ساحلی و مصب رودخانه ها برای تخم ریزی مهاجرت می نمایند .

در عین حال شرایط آب و هوائی بر اندازه ماهیان سفید هم اثرگذار است به گونه ای که بر اساس تحقیقات شیلات ایران این گونه ماهیان در فصل بهار و تابستان کمترین وزن را دارند در حالی که در پائیز و زمستان به بیشترین میزان وزن خود می رسند.

ماهی سفید به طور میانگین 9 تا 10 سال عمر می نماید.

آب رفتن کپور دریایی

گذشته از گونه سفید و کفال ، کپور سومین گونه از ماهیان استخوانی دریای خزر است که همه ساله بخشی از صید صیادان را تشکیل می دهد ، ولی آمارها نشان می دهد که صید این گونه نیز کاهش داشته است.

معاون صید و بنادر ماهیگیری شیلات مازندران با اعلام این که کپور ماهیان در 2 سال اخیر در تور ماهیگیران قرار گرفته است ، گفت : سال جاری 387 تن از ماهیان صید شد مربوط به کپور دریایی بوده است که نسبت به سال قبل هشت درصد کاهش نشان می دهد.

وی صید ماهی کپور را نتیجه رها سازی بچه ماهی این گونه از سال 88 تا کنون دانست و اضافه کرد : رها سازی بچه ماهی کپور با چهار میلیون قطعه از سال 88 شروع شد ولی از سال 89 تا 94 به دلایل مختلف از جمله عدم صید ماهیای مولد و آلودگی بیش از حد رودخانه ها ، تکثیر مصنوعی و طبیعی و سپس رها سازی بچه ماهی کپور صورت نگرفت.

او ادامه داد : در سال 95 بیش از یک میلیون و 400هزار قطعه ، سال 96 حدود یک میلیون و 200هزار قطعه ، سال 97 نیز 2 میلیون و 300 هزار قطعه و سال گذشته نیز هفت میلیون و 400هزار قطعه بچه ماهی کپور رها سازی شده است.

کاهش 30 درصدی پره کشی

معاون صید و بنادر ماهیگیری شیلات مازندران با بیان این که تمدید 15روزه فصل صید جاری نیز کار ساز نشد و ماهیگیران نتوانستند صید قابل توجهی را برای جبران داشته باشند، گفت : در مجموع شرایط نامناسب آب و هوایی سبب شد تا تعداد عملیات پره کشی تا 30 درصد نسبت به فصل صید سال قبل کم گردد.

وی سرانه صید هر یک از شرکت های تعاونی صیادی پره مازندران را در فصلی که تمام شد ، حدود 22 تن اظهار داشت و اضافه کرد : دلیل اصلی کاهش صید هم افزایش شمار روزهای توفانی و کولاکی بودن دریای خزر و مسائل پره کشی بوده است.

کریم زاده در عین حال گفت : اگرچه صید ماهیان استخوانی سال جاری نسبت به فصل صید گذشته حدود یکهزار تن کمتر نشان می دهد اما به لحاظ ارزش مالی صید سال جاری برابر با 148میلیارد تومان برای صیادان درآمد داشت که تقریبا مشابه سال گذشته است.

صیادی به طور کلی در سواحل جنوبی دریای خزر یعنی در ایران به صورت پره کشی است. در این روش عمدتا تورهایی با ارتفاع هفت تا 10 متر و به طول یک هزار و 200 متر به یاری یک قایق به صورت نیم دایره در فاصله مشخصی از ساحل تا 14 متری عمق دریا پهن می گردد و پس از انباشته شدن از ماهیان استخوانی شامل گونه های کفال، سفید و کپور از طریق تراکتور به ساحل کشیده می گردد. در این روش شرایط جوی و موج دریا یکی از مهم ترین عوامل برای پهن کردن تور در دریا است.

صیادان عضو شرکت پره می گویند که در شرایط مناسب امواج دریا هر شرکت پره به طور میانگین تا سه مرحله در روز تورکشی انجام می دهد ولی در شرایط غیرعادی هشدار زرد تعداد پره کشی کم و در شرایط نارنجی به طور کلی قطع می گردد.