از فیلبند به دیوا از صبا مدنی - مجله گیتی رو

تقریبا هیچ چیز این سفر درست از آب درنیامد. ارشد جایی اواخر سفر گفت مادرِ طبیعت این بار آقاشونو فرستاد.

ساعت 6:30 صبحِ روزی وسط مرداد، در ترمینال شرق تهران سوار اتوبوسی به مقصد آمل شدیم تا سرِ جاده فیلبند پیاده بشویم. حاج احمد یا امید، سرگروه، چند بار این را به راننده گفت؛ اما راننده 4 کیلومتر بعد از جاده فیلبند پیاده مان کرد.

ساعتِ 11 صبح بود؛ آفتاب وسط آسمان و رطوبت در حدّی بود که نفسِ آدم به سختی بالا بیاید.

اول خواستیم پیاده 4 کیلومتر را برگردیم؛ اما اولین پرایدی که بوق زد، با 5 تا آدم و 5 تا کوله پشتی به قدوقواره آدم روبرو شد و معمای جا دادن همه این ها در یک پراید. باقی همسفران، مهتاب، خواهرِ حاج احمد، گمینی، هم کلاسیِ دانشگاهِ حاج احمد و ارشد، هم کلاسیِ حاج احمد در دوره طبیعت گردی بودند.

برای آن 4 کیلومتر به میزان بلیتِ اتوبوس یک نفرمان کرایه دادیم. بنا داشتیم سر جاده فیلبند دوباره ماشین کرایه کنیم و مسیرِ سواره یک ساعته را برویم.

بعد از یک ساعت صبر کردن زیر آفتاب و رطوبتی که هر لحظه تندتر می شد، یک وانت با بار سیب قبول کرد لای سیب هایش سوارمان کند و حتی سیب تعارفمان کرد. تمام راه پشتِ وانت درباره مرامِ راننده حرف می زدیم. به فیلبند که رسیدیم، ناچار شدیم به میزان یک بلیتِ اتوبوسِ دیگر به او کرایه بدهیم.

فیلبند روستایی بود بالای کوه و در نتیجه در آن وقت سال نسبتا خنک. مراتعِ وسیع و سبزی دارد مشرف به جنگل. معروف است به اینکه مه می آید و درست زیر پای روستا را می گیرد.

کوله پشتی هایمان را انداختیم روی دوشمان و از بین مراتع راه افتادیم به سمت جنگل هایی که از میانشان بنا بود به دیوا برسیم؛ روستایی آن طرفِ کوه ها واقع در دشت های مازندران.

راهنمایمان دستگاه جی پی اس قدیمی بود که سرگروه همواره مسیر را روی آن ذخیره می نماید.

به جز این، حاج احمد کم وکیفِ مسیر را از بابای هاله، دوستی که همراهمان نبود، پرسیده بود که خودش اهل فیلبند بود؛ گفته بود امروز که راه بیفتیم فردا به دیوا می رسیم.

حتی در ارتفاعِ به آن زیادی، آفتاب نیمه مرداد نفس گیر بود. به تجربه سفرهای پیاده قبلی -از طالقان به کلاردشت، از خلخال به اسالم- به تعداد وعده ها غذا همراه داشتیم و لوازم مختصر آشپزی (گاز و قابلمه سفری)؛ ولی آب نه؛ چون آب همواره پیدا می گردد.

این بار آب پیدا نمی شد. آن روز ناهار خوردن را مدتی به تعویق انداختیم تا آب پیدا کنیم و فایده نداشت. با تکیه به مختصر آبی که همراهمان بود، مسیرِ سرازیری جنگل را پیش می رفتیم و لحظه به لحظه رطوبت بیشتر می شد.

باستان شناسان می گویند بین 2000 تا 3500 قبل از میلاد مسیح آدم یاد گرفت اسب را اهلی کند و من گاهی فکر می کنم احتمالا از زمانی که آدم ها فهمیدند می توانند روی گُرد اسب، قاطر، شتر و الاغ سوار شوند، دیگر به ندرت کسی داوطلبانه عزمِ سفرِ پیاده نموده است.

سفر پیاده در راه هایی که حتی امروز فقط چوپان ها از آن ها می گذرند، برای ما یک جور ماجراجویی است؛ چیزی شبیه به سفرِ یاران حلقه قبل از اینکه همه چیز به هم بریزد و هر کس راه خودش را برود.

تا بعد از ظهر روز اول، سراشیبی تند جنگل را پایین رفتیم تا به دره ای وسیع و طولانی برسیم و بعد نوبت بالارفتن از دیواره پرشیبِ دیگرِ دره بود. همچنان آب نداشتیم و ذخیره اندکمان هم ته کشیده بود.

قرار بود آن شب بالای همان دره بخوابیم؛ اما جایی وسطِ آن سربالایی، تشنه و خسته و درمانده نشستیم. گویا روی دستگاه جی پی اس حاج احمد نزدیکِ جایی که قرار بود شب بخوابیم، چشمه ای نشان نموده بودند.

ارشد، همراه دیگرمان، با شمدِ بزرگی که همراهش بود بقیه مان را کمی باد زد و بعد با حاج احمد رفتند تا از همان چشمه موعود آب بیاورند. من و مهتاب و گمینی ماندیم.

بعد از نیم ساعت سروکله شان با بطری های پرآبی که در دستشان بود پیدا شد. از دور بدنه بطری های پلاستیکی کدر به نظر می آمد. آدم فکر می کرد رطوبتِ جنگل روی بطریِ یخ نشسته است. از نزدیک معلوم شد چشمه گل آلود بوده!

برای هیچ کس مهم نبود. امید گفت: روی آب مگس و پشه بود؛ آبی که سالم باشد، اینطوری است.

بطری ها را سر کشیدیم و بقیه سراشیبی را رفتیم بالا. نزدیک غروب به مرتعِ وسیعی رسیدیم که مشرف به دره بود. چشم انداز ابرهایی که زیر پایمان بود و سرتاسر دره را پوشانده بود، بی نظیر بود و شرایطِ تنها منبع آبمان را در ذهنمان تعدیل می کرد: یک چاله گِلی که از گوشه ای قطره قطره آب داخلش می ریخت.

در این جور سفرها همه کارهای ساده و روزمره زندگی را ناچار می شویم طور دیگر و معمولا مشکل تری تجربه کنیم: غذا درست کردن، قضای حاجت کردن، خوابیدن، مراقبت از بدنمان در برابر طبیعت و هر چه در آن هست.

به رغم همه تجهیزات و موادی که آدم دنبال خودش می برد، باز هم زنده ماندن در جاهای بکر و دورافتاده یک جنگل یا کوهستان نزدیک به تجربه زندگی بسیار بدوی است؛ اما ما آن شب واقعا سوروسات برپا کردیم.

تا قبل از آن وقت معمولا در سفرهایمان کنسرو تن یا لوبیا می بردیم که با حداقل زحمت آماده می شد. این بار یک بسته ماکارونی خشک داشتیم که باید می جوشاندیم و با کنسروِ سس ماکارونی قاطی می کردیم.

مهتاب پاناکوتا آورده بود که یک جور دسرِ ایتالیایی است. در بین راه هم نوعی سبزی شبیه به نعنا یا پونه جمع نموده بودیم که با لیمو و شکر قاطی کردیم تا موهیتو بنوشیم.

صبحانه روز بعد چای بود با پنیر و خیار و گردو، شیشه کوچکی شکلات صبحانه که ارشد از یخچال خانه شان آورد بود و تقریبا خالی بود، و یک مربای انجیر که مشتری پیدا نکرد.

دوباره راه افتادیم و خیلی زود مسیر دوباره در سراشیبی افتاد. آدم خیال می نماید مسیرِ سرپایین مسیر راحت تری است؛ اما بعد از یک یا دو ساعت عضلات ساق پاهای همه مان چنان دردی گرفته بود که راه رفتن مثل شکنجه شد.

دوباره ارتفاعمان کمتر شده بود و گرمای مرطوب جنگل کلافه کننده بود. از همه بدتر اینکه همچنان آب نبود. مانتو و روسری ها کم کم رفت داخل کوله پشتی ها. بعد دوباره روسری ها برگشت تا خیسشان کنیم و ببندیم به سرمان تا خنک بشویم.

اما چیزی که واقعا درد، گرما و تشنگی را قابل تحمل می کرد، به غیر از چشم انداز های شگفت انگیز و گاه مرعوب کننده وسط جنگل، دوستمان ارشد بود که از ده دقیقه بعد از بیداری مثل رادیو روشن می شد.

ارشد از این آدم هایی است که راحت از رویشان می گردد کلیشه های بد درست کرد: پرحرف و بامزه.

یک جور سرخوردگی از روزگار به زبانش تیزی می داد که در اظهارنظر درباره هر موقعیتی از آن استفاده می کرد و غالبا طنز باکیفیتی می ساخت.

مثلا نزدیکِ ظهر به یک محوطه وسیعِ بی درخت رسیدیم که دورتادورش جنگل بود، تمامش را سرخس های بلند پوشانده بود و وسطش یک کلبه چوپانی خالی بود. در حالی که از زیبایی آنجا همه مان ساکت شده بودیم، ارشد بود که گفت: حالا چند وقت دیگه اینجا رو هم پاساژ می زنن.

کمی قبل از همین محوطه، چوپانی را دیدیم که به سختی فارسیش را می فهمیدیم. از او سراغ آب گرفتیم و گفت بعد از همان محوطه یک چشمه بسیار پرآب هست که آب آن مدام کم وزیاد می گردد.

از بینِ درخت های دورِ آن محوطه گذشتیم و مسیرِ چمن پوشی را ادامه دادیم که به یک جوی آب می رسید که کنارش یک گاو بزرگ ایستاده بود. از روی جوی پریدیم و بطری هایمان را پر از آب کردیم و کمی جلوتر، در جایی که انگار یک باغبانِ طبیعت گرا مثل میدان گاه طراحیش نموده بود، برای ناهار خوردن توقف کردیم.

ناهارمان هم غیرمعمول بود. پنیرخامه ای و کنسرو جوجه کباب و کنسرو قارچ را روی شعله با هم قاطی کردیم تا چیکن استروگانف بپزیم.

یک ظرف بزرگ ماست چکیده هم داشتیم. مشکل این بود که امید و ارشد از کمی مانده به وقت ناهار می گفتند خیلی بیشتر از مسیری که بگردد در یک نصف روز پیمود تا مقصد مانده و شاید لازم بگردد شام هم در جنگل بخوریم.

به رغم چنین برآوردی، آن چهارنفر دیگر بیشترِ ماست را خوردند؛ اما مجبورشان کردم نیمی از موادِ چیکن استروگانف را برای شام نگه دارند.

خستگی و درد عضلات باعث تنبلی هم شده بود. به نوبت دراز می کشیدیم و یکی پشتِ ساق پای دیگری را مثل کاراته کارها کتک می زد.

وسایل ناهار جمع شد و رفتیم دوباره از جوی آب برداریم که چوپانی که از او نشانی پرسیده بودیم، پیدایش شد با تعجب گفت: برای آب نشانی آن جوب را نداده بود. نگاهم به مگس های روی جوب افتاد.

کمی جلوتر، بین درخت های کهن سال، در جایی زمین مثل بستر رودخانه شد، پر از قلوه سنگ های کوچک و بدون تیزی. از دل قلوه سنگ ها آب با تپش بیرون می زد؛ با ریتمی منظم چند ثانیه قطع می شد و بعد دوباره می جوشید.

بیشتر از یک روز بود که آبی آنقدر تمیز و خنک نخورده بودیم. نزدیک به یک ساعت کنار چشمه ماندیم و دوباره حرکت.

کم کم بدونِ هیچ نمود بیرونی، حلقه الفت یارانِ حلقه داشت می گسست. من و مهتاب و گمینی فکر می کردیم ارشد و حاج احمد توطئه نموده اند تا یک شب دیگر هم در جنگل بمانیم، در حالی که در حقیقت چیزی به آخر راه نمانده است.

هوا نزدیکِ 9 شب کاملا تاریک می شد و فکر می کردیم اگر سریع برویم، تا آن وقت به روستا می رسیم. راه هم کم کم هموارتر شد.

عمده مسیر کنار رودخانه بود و پیدا کردن مسیر آسان تر. رودخانه خودش جاذبه ای بود. گهگاه حوضچه هایی در مسیرش درست شده بود که آدم را برای آب تنی وسوسه می کرد.

به رغم نگرانی خودمان را از این خوشی ها محروم نکردیم. فقط همه چیز حساب شده تر بود. جایی برای استراحت چند دقیقه نشستیم و یک بسته کوچک پسته را باز کردیم که بخوریم.

در حالت عادی هر کس هر چقدر می خواست برمی داشت. در حالت غیرعادی ما، بنا شد بسته پسته دور برچرخد و هر کس هر بار 3 تا دانه پسته بردارد تا مساوی تقسیم بگردد.

حدود ساعت 8 شب ما تسلیم شدیم. آن شب به مقصد نمی رسیدیم. جایی با فاصله از جاده مال رو، درست کنار رودخانه، انتخاب کردیم و چادر زدیم. از پشت بوته ها به وضوح صدای گراز می آمد.

ظهر غذای کمی خورده بودیم و برای آن شب هم غذای کمی داشتیم. در ضمن لباس های همه مان از آب تنی ها خیس بود و فقط رییس لباسِ اضافه داشت: یک عرق گیرِ رکابی و یک شلوارِ منزل چارخانه.

مشغول آماده کردنِ همان مختصر غذایی شدیم که مانده بود. دقّت توی تقسیم مساویِ غذا تا اینجا بود که مهتاب داشت 2تا گردوی به جای مانده را می شکست که توی ماست بریزد. ارشد خواست خرده های گردو را از روی شلوارش بردارد و خودش بخورد که روی دستش زدیم و همان چند تا تکه ریز را هم توی ماست ریختیم.

به طرز معجزه آسایی کسی را دیدیم که با لباسِ روستاییِ بسیار مرتبی سوارِ اسب از دور می آمد و از کنار ما رد می شد. حاج احمد با همان رکابی و شلوار چارخانه، با دمپایی، بلند شد و دوان دوان به سمتِ سوار رفت: آقا ماست یا پنیر همراهت داری؟

- نه!

- نون چی؟ نون داری؟ ما هیچی نداریم!

- نه!

مردِ روستایی با کمی تعجب شاید بیشتر با ترس از مردِ دیوانه ای که وسط جنگل به سمتش دویده بود، نههایش را گفت و به سرعت دور شد.

گراز ظاهرا حیوانِ وحشی و درنده ای نیست؛ اما نمی دانستیم چطور ممکن است تصمیم بگیرد به طرف آدم حمله ور بگردد. از ترس لگدمال شدن زیر دست وپای گرازهایی که صدای خرناسشان را تمام مدت می شنیدیم، پنج نفر توی چادرِ سه نفره خودمان را جا دادیم تا بخوابیم. به امید اینکه صبح بالاخره برسیم دیوا.

تا صبح اطراف مچ پای تماممان گزیدگی های بسیار ملتهبی پیدا شد که بیچاره مان کرد. صبح روز سوم همان مربای انجیر و بی ارج وقرب و یک بسته ساقه طلایی و خرده های نانی که از شب قبل ته کیسه نان مانده بود، نجاتمان داد. شیشه شکلاتِ صبحانه ارشد را پر از خرده نان کردیم، بعد داخلش کمی آب جوش ریختیم و هم زدیم و آن خمیر نفرت انگیز هم بخشی از صبحانه بود.

حدود 9 صبح حرکت کردیم. 10 شد، 11 شد، 12 شد و هنوز اثری از محیطِ انسان ساخت نبود. جایی از رودخانه ساحلِ صخره ای صافی داشت و بسترِ پت وپهنی با عمق خیلی کم و جریانِ آرام.

نشسته بودیم لب رودخانه و پاهایمان توی آب بود. از گرما کلافه بودیم و از گرسنگی در حال ضعف؛ به گناهانمان فکر می کردیم و ارشد گفت: این دفعه مادر زمین آقاشونو فرستاده.

تنها نشان از نزدیکی به بقیه انسان ها زباله بود. جریان رودخانه یک دفعه چند تا پوست هندوانه با خودش آورد. هنوز یک لایه نازکِ قرمزی داشت. ارشد بلند شد و پوسته را برداشت و تکه ای از هندوانه ای که به آن مانده بود کند و گذاشتن در دهنش: آب همه قندشو شسته و برده، مزه نداره.

گمینی یک دفعه با هیجان و شوخ طبعی گفت: بچه ها من یادم اومد چند تا بسته کوچیک سس دارم.

همینطور که این را می گفت توی کوله پشتی اش دست می چرخاند تا سس ها را پیدا کند. 2 تا بسته 10 گرمی سس گوجه تند داشت. یک بسته را من گرفتم و یک بسته را حاج احمد.

نوشته های روی بسته را خواندیم و دیدیم قند دارد. سس را باز کردم و کمی کف دستم ریختم و لیس زدم: خوبه ها! آدم احساس می کنه پیتزا می خوره.

سس ها دست به دست چرخید و هر کداممان اندازۀ 2 تا لیس سس تند خوردیم. دوباره راه افتادیم. حلقه یاران واقعا از هم گسسته بود. گروهِ 5 نفره شده بود 3 دسته. مهتاب و ارشد آنقدر تند و سریع رفتند که دیگر نمی دیدیمشان. گمینی و امید وسط بودند و من با فاصلۀ 10 متر پشت سرشان.

حدود ساعت 2ونیم بعد از ظهر به دیوا رسیدم.

مهتاب و ارشد بطریِ خالی دلستر توی دستشان بود و کنار تنها سوپرمارکت دیوا منتظر بودند. من 40 دقیقه بعد از آنها رسیده بودم. سوپرمارکت دیگر دلستر نداشت. برای خودم نوشابه خریدم.

فروشنده مغازه را راضی کردیم به رغم اینکه ماه رمضان بود، دستگاه بستنی سازش را روشن کند. بالاخره ما مسافر بودیم. یک دور نفری یک بستنی قیفی خوردیم و بعد یک دور دیگر از نو.

صاحب مغازه گفت نیمه خرداد و آخر شهریور است که آن مسیر پر از مسافر است. به زبان بی زبانی گفت هیچ کس وسط مرداد برای سرگرمی از این مسیر نمی گذرد.

تاکسی گرفتیم و پنج نفری با همان لباس های نم داری که از دیروز تنمان مانده بود به جز امید و شلوار منزلِ چارخانه اش راهی نزدیک ترین اکبرجوجه شدیم. توی ماشین همه مان خوابمان برد و وقتی رسیدیم به رستوران، چنان قیافه های نزاری داشتیم که بالارفتنمان از پله های رستوران مثل یک صحنه دراماتیکِ سینمایی شد:

همه از سر راهمان کنار می رفتند و به ما زل زده بودند. یکی از امید پرسید: اینا رو کجا برده بودی اینقدر دربه داغونن؟!

انگار روی پیشانیش نوشته که رهبر است. تا دانۀ آخرِ برنجِ، تا رشته آخرِ جوجه، تا قطره آخر رب انار، قاشق آخرِ ماست و تکه آخر نانی که سر میزمان آوردند، خوردیم.

مهتاب اصلا گوشت جزوِ معمولِ عادت غذاییش نیست؛ حتی مهتاب هم همه غذا را خورد.

دوباره ماشین گرفتیم و رفتیم بابل. کنارِ میدانی در بابل سوار اتوبوس شدیم به مقصد تهران. تا تهران آنقدر مچ پاهایم را خاراندم که تمام گزیدگی ها زخم شد.

شب در ترمینالِ شرق از همدیگر خداحافظی کردیم و هر کس رفت سمت خانه اش. نیم ساعت بعد حاج احمد زنگ زد و گفت تمام مدت توی کوله پشتی آش قرصِ تصفیۀ آب داشته و یادش نبوده است.

تا قبل از آن سفر نام فیلبند تصویرِ روشنی از یک گله محصورِ فیل را برایم تداعی می کرد و برای اینکه جلوی تخیلم را نبندم، هیچ وقت دلم نخواست وجه تسمیه اش را بدانم، اما 9 سال است که فیلبند چند تا کلمه را تداعی می نماید: گرسنگی و سس تند.

در گذشته های دور سفرها کمتر به قصدِ تفرج بود؛ بیشتر به قصد زیارت بود، برخی به قصد مهاجرت یا جنگ بود و گاهی از همه عجیب تر، برای مرگ: کاروان های جنازه کِشِ راهیِ وادی السلامِ نجف زمانی موضوعِ مذاکرات دنباله دار دیپلماتیک میان ممالک محروسه خودمان و عثمانی بود.

ابن بطوطه و مارکوپولو تا اینجا نوادرِ تاریخ هستند، نه قاعده. ما هم 9 سال پیش وسط جنگل های مازندران گونه نادری بودیم، از نوعی دیگر.

پی نوشت: عکس اول تزئینی است.